Hemostatlar veya bilinen diğer adıyla kanama durdurucular, bir doku veya organda meydana gelen kanamayı durdurmak için kanamanın oluştuğu bölge üzerinde kullanılan hemostatik ajanlardır. Kanamanın durma süreci ise hemostaz olarak tanımlanır. Hemostaz mekanizmalarında bir bozukluk bulunmayan sağlıklı kişilerde genellikle kanama, inflamasyon evresinde kanın pıhtılaşması ile kendiliğinden durur. (1,13,14) Dışarıdan gelen müdahaleler ile meydana gelen iç veya dış yaralanmalar, kopmalar, parçalanmalar, travmatik kesikler, diş operasyonları, cerrahi veya spontan girişimler neticesinde oluşan majör ve minör kanamaların durdurulmasında vücut kendi başına yetersiz kaldığında cerrahi müdahalede bulunulup, hemostatik ajanların kullanılması gerekmektedir. (21) Bu yazımızda kanama durdurucu veya hemostatik ajan olarakta anılan hemostatları yakından inceleyeceğiz.

Hemostaz Nedir?

Travma veya cerrahi müdahale sırasında dokunun yaralanması, kopması ya da kesilmesi sonucu kanın damarlardan dışarıya çıkmasına kanama, kanamanın durdurulmasına ise hemostaz denir. Doku kesilip kanama başladığında kan hava ile temas ettiği andan itibaren savunma mekanizmaları devreye girer. Önce kesilen damar uçlarının büzülme meydana gelir, daha sonra ise kesik damar uçlarında pıhtı oluşur, pıhtı büyüyerek damarı tıkar ve böylece kanama durur. Yani hemostaz anı, kanamanın doğal-biyolojik olarak ya da yapay-insan müdahalesiyle trombositler ile pıhtılaşma faktörleri arasındaki ilişki sonucu pıhtı oluşumunu ve kanamanın durdurulma sürecini ifade eder. (1,7,11,13)

Kanama Durdurucu Hemostatik Ajanların Kullanım Alanları Nerelerdir?

Kanama durdurucu hemostatik ajanlar genel itibariyle vücutta meydana gelen yaralanma, kopma, parçalanma, travmatik kesikler, dental operasyonlar, cerrahi veya spontan girişimler sonrasında iç (internal) ve dış (external) olarak meydana gelen majör veya minör kanamaların durdurulmasında kullanılmaktadır. (15)

Hemostat (Kanama Durdurucu) Türleri Nelerdir?

Hemostat denildiğinde akla en başta selüloz ya da kollajen içeren hemostatik ajanlar, fibrin içerikli maddeler, sentetik yapıştırıcılar ya da hemostatik toz veya hemostatik matriks kanama durdurucuları gelmektedir. Günümüzde genellikle küçük kanamaların hemostaz işleminde okside selülozdan üretilen hemostatik ajanlar tercih edilmektedir. Boz Tıbbi’nin selülozdan imal edilen hemostatları USP Amerikan Farmakopesi’nin “Okside Rejenere Selüloz” ve “Okside Selüloz” standardı gerekliliklerine uygun olarak üretilmektedir. (1,3,15,21)

Selüloz Bazlı Hemostatikler Nedir?

Günümüzde en çok tercih edilen kanama durdurucu türü olan ve okside selülozdan imal edilen bu hemostatik ajan öncelikli olarak kanayan dokuya tampon amacıyla geliştirilmiştir. Pıhtı oluşumuna uygun ortamı sağlamak için dokuyu uyarma (indüklemek) amacıyla tasarlanan selüloz bazlı bu kanama durdurucu ajanlar, sadece küçük kanamaların lokal yönetiminde yardımcı olarak kullanılmalıdır. (1,3,4)

Mikrofibriler Kollajenler Nedir?

1970 yılında geliştirilen ve hammaddesi sığır alt derisi olan, topikal olarak kanama bölgesinde düzensiz yüzeylere yapışarak hemostatik etki oluşturan kanama durdurucu türüdür. Beyaz, yumuşak görünen kuru toz halde bir malzemedir. (1,5)

Anastomotik Yapıştırıcılar Nedir?

Cerrahi işlemlerde ve travmada hemostaz olarak kullanılan anastomik yapıştırıcılar; jelatin, trombin ve fibrinojen içeren ajanlar olmak üzere üçe ayrılır…

Sığır Jelatini Ve İnsan Trombini İçeren Hemostatik Ajanlar

Jelatin yapımında sığır veya domuzların hareket sistemlerinin yapı taşını oluşturan protein türü kollajen kullanılır. (16) İnsanlarda F2 geni tarafından kodlanan ve pıhtı oluşumunu sağlayan trombin, hemostaziste protrombinden tromboplastin etkisiyle oluşur. (7) Kılcal damarların zedelenmesi sonucu oluşan kanamalarda ilgili doku yüzeyine lokal olarak uygulanır. (6) Kanla temas ettiğinde kollajen ve insan türevi trombin bileşenin bir kombinasyonu sonucu jelatin partikülleri şişer, kanı 40 kat daha fazla emer ve başlangıçtaki boyutunun %200 katına ulaşabilir. Üretilen bu kanama durdurucu ajanlar spanç, sünger, solüsyon veya toz halinde bulunur. (1)

Fibrinojen İçeren Hemostatik Ajanlar

Fibrinojen vücut tarafından üretilen ve pıhtılaşma süreci için oldukça önemli olan bir proteindir. Pıhtıların öncüsü olarak bilinen ve insan vücudunda herhangi bir doku zarar gördüğünde harekete geçen bir protein türüdür. Fibrinojen içeren hemostatik ajanlar ise kararlı bir fibrin olabilmesi için insan türevi trombin ile kombine çalışır. Yara bölgesindeki hali hazırda bulunan trombin ile fibrinojen düzeyleri pıhtı oluşum hızını belirler. (6,18)

Sentetik Yapıştırıcılar Nelerdir?

Vücuttaki pıhtılaşma mekanizmasından bağımsız olarak işleyen bu hemostaz yöntemi sayesinde, sığır albümini ve gluteraldehitden elde edilen bir yapıştırıcı türünün, kanayan dokuya uygulanarak doku üzerinde esnek ve pratik bir şekilde mühür etkisi sağlanır. Gluteraldehit molekülleri sığır albümini moleküllerini birbirlerine kovalent bağ ile bağlar. (1)

Mikro Gözenekli Polisakkarit Hemosferleri Nedir?

Mikro gözenekli polisakkarit hemosferleri (MPH) bitki esaslıdır ve temas halinde pıhtılaşmayı hızlandırarak, hızlı kan dehidrasyonu için tasarlanmış akıcı bir hemostatik tozdur. Tozun kanama olan yüzeye uygulanmasından hemen sonra, hücrenin içindeki çözünmüş maddelerin oluşturduğu su alma isteği (osmotik etki) toz parçacıklarının şişmesine neden olur ve serum proteinleri, trombositler ya da bir diğer adıyla kan pulcukları ve diğer elementleri doku üzerinde yoğunlaştırır. Hemostatik tozun ve sıkıştırılmış hücrelerin kaplanması uygulama esnasında fibrin pıhtı oluşumu için iskelet oluşturur ve 24-48 saat içerisinde doku üzerindeki hemostatik toz tamamen emilir ve doku veya organ üzerindeki yaradan enzimatik olarak temizlenir. (1,17)

Kitin ve Kitosan Esaslı Hemostatik Ajanlar Nelerdir?

Önemli polisakkaritlerden birisi ve doğal bir biyopolimer olan, doğada ikinci en yaygın amino polisakkarid olup, mantarların hücre çeperini oluşturan, yengeç, karides gibi eklembacaklılar tarafından ise dış iskeletin kurulmasında kullanılan karbonhidrata kitin denir. (8,10,19) Kitinin birçok türevi bulunmakla beraber, bunlar arasında en önemlisi kitosandır. Kitosan, 1894’de Hoppe-Seyler, kitini potasyum hidroksit içerisinde 180°C’de işleme sokmuş (deasetilasyon) ve asetil içeriği azaltılmış bir ürün olan kitosanı elde etmiştir. Hayvanlar üzerinde elde edilen veriler etken madde olarak kitosan asetat içeren hemostatların kanamayı azalttığı gözlemlenmiştir. Günümüzde medikal alanda oldukça önem kazanan kitosan, yara tedavisini %30 oranında hızlandırdığı için hayvan ve insanlar için yara bandı yapımından, kanama durdurucu hemostatik madde yapımına kadar birçok alanda ham madde olarak kullanılmaktadır. (9,10)

Zeolit Kanama Durdurucu Ajan Nedir?

Zeolit, doğada doğal bir mineral olarak bulunan ve ekzotermik reaksiyonla hasar gören doku üzerindeki suyu emerek işlev görmesinden dolayı, pıhtılaşma faktörlerinin ve kemik iliği dokusunda bulunan hücrelerin olgunlaşmasının ardından kana geçerken parçalanması sonucu oluşan trombositlerin yoğunluğunu arttırarak pıhtı oluşumunu indüklemektedir. (1,17)

Ek olarak bu materyal sadece FDA tarafından dış (eksternal) kanamalarda kullanımı için onaylanmıştır. Bunun sebebi hayvan modelleri üzerinde kullanıldığında doku yüzeyinde %95 oranında lokal sıcaklıkların oluştuğu gözlemlenmiştir. Sonuç olarak dış kanamalarda kullanıldığında dokuda oluşan kısmi zararlar göz önüne alınarak kullanımı mümkün görünse de, iç (internal) kanamalarda kullanımı tehlike arz ettiğinden dolayı çok fazla araştırmaya ihtiyaç vardır. (1,20)

Ankaferd Benzeri Kanama Durdurucu Ajanlar Nelerdir?

Ankaferd kanama durdurucu hemostatik ajan yüzyıllardır Anadolu’da alternatif tıp alanında kanama durdurucu olarak kullanılmaktadır. Dış (eksternal) kanamayı durdurmak için kullanılan bu kanama durdurucu, tıbbi operasyonlardan ziyade ilk yardım malzemesi olarak kullanılan bitkisel bir karışımdır. Sprey ve krem şeklinde iki türü olan ara bir hemostatik kanama durdurucu ajandır. (1,2,12)

Boz Tıbbi’nin Emilebilir Kanama Durdurucuları Nelerdir?

Boz Tıbbi Malzeme olarak alfa dereceli pamuk, Okside Rejenere Selüloz (ORC) ve Okside Selüloz (OC) hammaddesinden ürettiğimiz steril hemostatlar düz kumaş yapısında, lifli yapıda veya toz halinde olmak üzere 3 farklı türde mevcuttur. (15)

Reoxcel (ORC)

Reoxcel emilebilir kanama durdurucu, okside rejenere selülozdan (ORC) (polianhidro glukuronik asit) üretilen, steril hemostatik (kanama önleyici) bir preparattır ve 40 çeşit mikroorganizmaya karşı antibakteriyel etkisi vardır. Düz kumaş yapısında olan Reoxcel hemostatik ajan, 3-4 dakika içinde kanayan bölgede pıhtılaşma sağlar ve 7-14 gün içinde doku üzerinde tamamen emilir. Reoxcel emilebilir hemostatik ajan USP Amerikan Farmakopesi’nin “Okside Rejenere Selüloz” standardı gerekliliklerine uygundur.

Reoxcel Fibril

Reoxcel Fibril emilebilir kanama durdurucu, okside rejenere selülozdan (ORC) (polianhidro glukuronik asit) imal edilen, steril hemostatik (kanama durdurucu) bir preparattır ve 40 çeşit mikroorganizmaya karşı antibakteriyel etkisi vardır. Lifli yapıda olan Reoxcel Fibril hemostatik ajan, 3-4 dakika içinde kanayan bölgede pıhtılaşma sağlar ve 7-14 gün içinde doku üzerinde tamamen emilir, emilim boyunca implantasyon bölgesinde doku reaksiyonu görünmez. Reoxcel Fibril emilebilir hemostatik ajan USP Amerikan Farmakopesi’nin “Okside Rejenere Selüloz” standardı gerekliliklerine uygundur.

Reoxcel Sigma Knit

Reoxcel Sigma Knit emilebilir hemostatik kanama durdurucu, düz kumaş yapısında olan ve okside rejenere selülozdan (ORC) (polianhidro glukuronik asit) üretilen steril hemostatik kanama durdurucu ajandır. Reoxcel Sigme Knit, hemostaz esnasında kanın 3-4 dakika içinde pıhtılaşmasını sağlar ve 7-14 gün içinde doku üzerinde reaksiyon olmadan emilir, emilim boyunca 40 çeşit mikroorganizmaya karşı antibakteriyel etki göstermektedir. Reoxcel Sigma Knit emilebilir hemostatik ajan USP Amerikan Farmakopesi’nin “Okside Rejenere Selüloz” standardı gerekliliklerine uygundur.

Reoxcel Snow

Reoxcel Snow emilebilir kanama durdurucu, okside rejenere selülozdan (ORC) (polianhidro glukuronik asit) yapılandırılmış dokuma olmayan malzemeden üretilen, steril hemostatik (kanama önleyici) bir preparattır ve 40 çeşit mikroorganizmaya karşı antibakteriyel etkisi vardır. Pamuksu bir yapıda düz kumaş olan Reoxcel Snow hemostatik ajan kanama bölgelerine daha iyi uygunluk ve bağlılık sağlar, benzersiz şekilde yapılandırılmış fiberler sayesinde 3-4 dakika içinde kanayan bölgede pıhtılaşma sağlar ve kullanım kolaylığı sayesinde tıbbi aletlere yapışmaz. 7-14 gün içinde doku üzerinde tamamen emilir. Reoxcel Snow emilebilir hemostatik ajan USP Amerikan Farmakopesi’nin “Okside Rejenere Selüloz” standardı gerekliliklerine uygundur.

Reoxcel Powder

Reoxcel Powder emilebilir toz kanama durdurucu okside rejenere selülozdan (ORC) (polianhidro glukuronik asit) imal edilir. ORC teknolojisi sayesinde venöz, kılcal damarlar ve küçük arter hemorajlarını kontrol altına almaya yardımcı olur. Toz emilebilir hemostatik ajan olan Reoxcel Powder organ veya doku üzerindeki geniş yüzeylerde meydana gelen sızıntıları verimli ve etkili bir şekilde kontrol altına alır. Kanamayı durdurmak için hızlı çalışan Reoxcel Powder kan ile temas ettiğinde trombosit adhezyonu ve agregasyonu ile pıhtı oluşumu başlatmak için gerekli yüzeyi sağlar. İrrigasyon sırasında hemostazı tutan dayanıklı pıhtılar oluşturur.

Zeocel (OC)

Zeocel emilebilir hemostatik kanama durdurucu, okside selülozdan (OC) (polioksianhidro glukuronik asit) formunda, alfa dereceli pamuktan imal edilmiş dokuma bir steril hemostatik kanama durdurucu ajandır. Kanayan bölgeye uygulandıktan 3-4 dakika içinde kanda pıhtılaşma meydana gelir, 7-14 gün içinde ise implantasyon bölgelerinde doku reaksiyonu olmadan tamamen emilir, emilim boyunca 40 çeşit mikroorganizmaya karşı antibakteriyel etki sağlar. Zeocel emilebilir hemostatik ajan USP Amerikan Farmakopesi’nin “Okside Selüloz” standardı gerekliliklerine uygundur.

Boz Tıbbi’nin Kanama Durdurucuları Nerelerde Kullanılır?

Boz Tıbbi Malzeme tarafından üretilen emilebilir kanama durdurucu hemostatik ajanlar; genel cerrahi, sindirim sistemi cerrahisi, sinir cerrahisi (özellikle beyin operasyonları), plastik cerrahi, ortopedi, jinekoloji, üroloji, stomatoloji, boğaz ve burun ameliyatları, travmatoloji ve kardiovasküler cerrahi, vasküler protez implantasyonu, yüz ve çene cerrahisi, akciğer operasyonları, hemoroidektomi, biyopsiler, karaciğer ve safra operasyonları, gastrik rezeksiyon, torasik ve abdominal sempatektomi gibi diğer tüm cerrahi alanlarda kullanım için uygundur. Boz Tıbbi’nin emilebilir hemostatları endoskopik operasyonlar ve dental uygulamalar olduğu kadar kavitelere de (tümör kazınmasından sonra) uygulanabilir.

KAYNAKLAR

(1) Çolak S, Altan A, Akbulut N, Lokal hemostatik ajanlar. Journal of International Dental Sciences 2018; 3: 147-152.

(2) Günay C, Sağlıyan A, Durmuş Ali S.,Mokhtare B, Köm M,  Ratlarda Ankaferd Blood Stopper’ın Hemostatik ve Doku İyileşmesi Üzerindeki Etkilerinin Değerlendirilmesi. Fırat Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi 2021; 35 (1): 13 – 19

(3) Recinos G, Inaba K, Dubose J, Demetriades D, Rhee P. Local and systemic hemostatics intrauma: A review. Travmada lokal ve sistemik hemostatik ajanlar: Derleme yazısı. Ulus Travma Acil Cerrahi Dergisi;14(3):175-181

(4) Paparo F, Denegri A, Revelli M, Puppo C, Garello I, Bacigalupo L, Garlaschi A, Rollandi L, Fornaro R, Crohn’s disease: Value of diagnostic imaging in the evaluation of anastomotic recurrence. Ann Ital Chir 2014;85(3):271-281

(5) Karahaliloğlu Z, Nanoteknolojik yaklaşımlarla koagülatif sistemlerin geliştirilmesi. (Tez Çalışması) Hacettepe Üniversitesi 2015;24(2.3.2.3.)

(6) Atalan N, Hemostatik İlaçlar GKDA Dergisi 20(1):1-6, 2014. Erişim adresi: https://jag.journalagent.com/gkdaybd/pdfs/GKDAYBD_20_1_1_6.pdf

(7) Dr. Meriç G, Omurga Cerrahisinde Kullanılan Hemostatik Ajanların Nöral Dokular Üzerindeki Etkilerinin Karşılaştırılması (Canlı Sıçan Denekler Üzerinde Yapılan Histoloji Çalışması) İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Ortopedi ve Travmatoloji Anabilim Dalı – 2010 Erişim adresi: https://acikerisim.deu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12397/13289/267051.pdf?sequence=1&isAllowed=y

(8) Özdemir Z, Kitin; kitosanın fonksiyonel özellikleri ve kullanım alanları. Türkiye Kimya Derneği 2014;104-111.

(9) Doğa Elçi S. Kitosan Türevlerini İçeren Hidrojellerin ve Çözeltilerin Hemostatik Özelliklerinin Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi Lisansüstü Eğitim – Öğretim ve Sınav Yönetmeliğinin Biyoloji Anabilimdalı İçin Öngördüğü Doktora Tezi olarak hazırlanmıştır. 2019. Erişim adresi: http://www.openaccess.hacettepe.edu.tr:8080/xmlui/handle/11655/9344

(10) Demir A, Seventekin N, Kitin, Kitosan ve Genel Kullanım Alanları. Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi Cilt: 3, No: 2, 2009 (92-103)

(11) Prof. Dr. Altundoğan S, Kanama Kontrolü. https://acikders.ankara.edu.tr/mod/resource/view.php?id=56394 adresinden Ocak 2022 tarihinde elde edildi

(12) Beyazıt Y, Kurt M, Kekilli M, Göker H, Haznedaroğlu İC, Evaluation of hemostatic effects of Ankaferd as an alternative medicine. 2010;15(4):329-336

(13) Hemostaz – Hemostaz Nedir? (t.y.). https://www.turkcerrahi.com/ adresinden Ocak 2022 tarihinde elde edildi.

(14) Yaralar nasıl geçer? (t.y.). https://www.sabah.com.tr/ adresinden Ocak 2022 tarihinde elde edildi.

(15) Hemostatlar (2019). Boz Tıbbi Malzeme. Erişim adresi: https://www.boztibbi.com/urunler/hemostatlar/

(16) Kolajen Nedir? (2021) Erişim adresi: https://www.medicalpark.com.tr/kolajen/hg-2367

(17) Trombosit (Aralık 2020) https://www.acibadem.com.tr/ilgi-alani/trombosit/ adresinden Ocak 2022 tarihinde elde edildi.

(18) Fibrinojen nedir? Fibrinojen değeri kaç olmalıdır? Düşüklüğü ile yüksekliği nedenleri ve belirtileri (2020) Erişim adresi: https://www.hurriyet.com.tr/aile/fibrinojen-nedir-fibrinojen-degeri-kac-olmalidir-dusuklugu-ile-yuksekligi-nedenleri-ve-belirtileri-41539958

(19) Kitin (Kasım 2020) https://tr.wikipedia.org/wiki/Kitin adresinden Ocak 2022 tarihinde elde edildi.

(20) Kitosan (Aralık 2021) https://tr.wikipedia.org/wiki/Kitosan adresinden Ocak 2022 tarihinde elde edildi.

(21) Kategori:Hemostatik ajanlar (2021) Vikipedi. Erişim adresi: https://tr.wikipedia.org/wiki/Kategori:Hemostatik_ajanlar